Ngành thương mại điện tử Việt Nam thể hiện mức độ lạc quan cao nhất Đông Nam Á dù đối mặt với những rào cản pháp lý lớn nhất khu vực, theo báo cáo mới của Blackbox

• 69% chuyên gia cho rằng tuân thủ quy định trong nước là thách thức lớn nhất kìm hãm tăng trưởng thương mại điện tử Việt Nam
• Họ cũng kêu gọi nỗ lực phối hợp nhằm hài hòa hóa quy định và khuyến nghị các nền tảng đóng vai trò "nhà phân phối điện tử" khu vực để mở ra cơ hội trị giá 40 tỷ USD cho các doanh nghiệp nhỏ trong khu vực

SINGAPORE, ngày 16 tháng 10 năm 2025 /PRNewswire/ -- Thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đang thể hiện mức độ lạc quan về tăng trưởng cao nhất trong khu vực Đông Nam Á, ngay cả khi đối mặt với những thách thức pháp lý đáng kể nhất trong khu vực. Theo báo cáo mới của Blackbox Research mang tên "Bước nhảy vọt tiếp theo cho thương mại điện tử Đông Nam Á", 69% chuyên gia cho biết các quy định tuân thủ mới về thuế — đặc biệt là quy định khấu trừ thuế giá trị gia tăng (VAT) — đã tạo ra những khó khăn hoạt động ngắn hạn cho các nhà bán hàng trực tuyến nhỏ khi thích ứng với yêu cầu mới, thay vì gây ra trở ngại dài hạn.

Tuy nhiên, bất chấp những biến động này, 85% chuyên gia vẫn bày tỏ niềm tin mạnh mẽ vào tiềm năng tăng trưởng dài hạn của Việt Nam — cho thấy tinh thần khởi nghiệp năng động của quốc gia này, mạng lưới logistics vững mạnh và sự thích ứng linh hoạt của các doanh nghiệp số đang tiếp thêm sự lạc quan giữa giai đoạn thử thách ngắn hạn.

Nền tảng vững chắc, khuôn khổ mong manh

Các chuyên gia đánh giá Việt Nam có năng lực cạnh tranh cao hơn so với các nước trong khu vực ở nhiều lĩnh vực then chốt làm nền tảng cho tăng trưởng kỹ thuật số, bao gồm hạ tầng logistics và hoàn tất đơn hàng (84%), năng lực cạnh tranh của các nền tảng (77%) và đổi mới trải nghiệm người mua (70%). Những kết quả này phản ánh nền tảng vững chắc và tốc độ phát triển nhanh của hệ sinh thái thương mại điện tử Việt Nam, tiếp tục hưởng lợi từ các doanh nhân linh hoạt, người bán hàng dựa trên công nghệ và nền kinh tế nền tảng đang trưởng thành.

Tuy nhiên, điểm mạnh này lại tương phản rõ với điểm yếu lớn nhất của Việt Nam. Về mức độ cởi mở và linh hoạt trong quy định, chỉ 39% chuyên gia đánh giá Việt Nam có tính cạnh tranh. Những con số này cho thấy, dù các nền tảng và nhà bán hàng đang đổi mới nhanh chóng, các khung chính sách lại chưa theo kịp, tạo ra những lực cản có thể ảnh hưởng không cân xứng đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa (MSMEs).

"Những gì chúng ta thấy ở Việt Nam là một câu chuyện về khả năng phục hồi đáng chú ý", ông David Black, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Blackbox Research chia sẻ. "Việt Nam cho thấy mức độ lạc quan tăng trưởng mạnh mẽ nhất khu vực, được thúc đẩy bởi khả năng thích ứng kinh doanh xuất sắc và niềm tin sâu sắc vào nền tảng cơ bản của mình. Tuy nhiên, nghịch lý này - sự lạc quan cao với ma sát pháp lý đáng kể - không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà ở tất cả các quốc gia Đông Nam Á. Điều đó chứng minh tinh thần doanh nghiệp trong khu vực rất mạnh mẽ, nhưng để thực sự phát triển, cần một khuôn khổ tốt hơn. Giải pháp đã rõ ràng: chúng ta phải loại bỏ những rào cản số đang kìm hãm hàng nghìn doanh nghiệp nhỏ".

Giai đoạn điều chỉnh này cũng được xem là bước ngoặt quan trọng trong hành trình hiện đại hóa khung pháp lý của Việt Nam. Các biện pháp thuế và tuân thủ mới đã gây ra những gián đoạn ngắn hạn cho một số nhà bán hàng nhỏ hơn trong quá trình thích ứng với các yêu cầu mới. Tuy nhiên, giới chuyên gia đồng thuận rằng về lâu dài, các cải cách này có thể tăng cường tính minh bạch và tạo môi trường ổn định hơn cho tăng trưởng xuyên biên giới — đặc biệt nếu đi kèm các sáng kiến xây dựng năng lực liên tục giúp MSME thích ứng hiệu quả.

Việt Nam là một hình ảnh thu nhỏ của các thách thức khu vực

Kinh nghiệm của Việt Nam phản ánh những nút thắt rộng lớn hơn trong khu vực. Trên toàn Đông Nam Á, gần một nửa số chuyên gia khu vực (48%) cho rằng sự phân mảnh trong quy định như các chính sách chồng chéo, không thống nhất hoặc thiếu rõ ràng là rào cản lớn nhất đối với tăng trưởng thương mại điện tử khu vực, tiếp theo là chi phí logistics cao (37%), năng lực kỹ thuật số hạn chế và thiếu nguồn lực ở doanh nghiệp nhỏ (28%) cùng sự thiếu lòng tin trong hệ sinh thái (17%). Trong khi đó, chỉ chưa đến 10% coi chính sách nền tảng và động lực người bán là một thách thức.

Trường hợp của Việt Nam cho thấy các cơ hội và trở ngại của khu vực đan xen như thế nào:

• Chênh lệch giao hàng giữa thành thị và nông thôn: Khoảng 80% doanh thu thương mại điện tử Việt Nam đến từ Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, cho thấy địa lý đang hạn chế độ phủ trên toàn quốc như thế nào.
• Ma sát trong giao thương xuyên biên giới: Các quy định hải quan và thuế không nhất quán khiến chi phí mở rộng ra thị trường quốc tế của MSME tăng cao.
• Độ phức tạp của quy định: Các đạo luật mới thường tạo ra sự không chắc chắn — một vấn đề tương tự ở các thị trường lân cận khác như Philippines và Malaysia.

Cùng với nhau, các vấn đề này lý giải vì sao giới chuyên gia coi Việt Nam vừa là lời cảnh báo, vừa là hình mẫu - một thị trường có thể định hình giai đoạn hội nhập kỹ thuật số tiếp theo của Đông Nam Á nếu cân bằng được giữa thực thi và hỗ trợ.

Năm đòn bẩy để mở khóa giai đoạn tăng trưởng kỹ thuật số tiếp theo của Việt Nam

Dù việc hài hòa các quy định xuyên biên giới vẫn là cơ hội lớn, các chuyên gia nhấn mạnh tiềm năng thương mại điện tử của Việt Nam vượt xa phạm vi thương mại khu vực. Ngành này đang trở thành động lực trung tâm trong tiến trình chuyển đổi nền kinh tế kỹ thuật số rộng lớn hơn của quốc gia, thúc đẩy đổi mới trong logistics, thanh toán và hỗ trợ MSME, qua đó tăng cường năng lực cạnh tranh trong nước và kết nối khu vực.

Báo cáo Blackbox xác định năm đòn bẩy chiến lược dành cho các nền tảng, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp MSME nhằm tăng tốc quá trình chuyển đổi này. Cùng với nhau, những đòn bẩy này nhấn mạnh cách tiến trình phát triển trong nước của Việt Nam và hội nhập ASEAN có thể bổ trợ lẫn nhau, qua đó định vị Việt Nam trở thành một mắt xích then chốt trong tương lai số của khu vực Đông Nam Á. Năm đòn bẩy gồm:

• Đầu tư bền vững vào nền tảng: Các nền tảng đang chuyển mình từ sàn thương mại điện tử thành kiến trúc sư hệ sinh thái và "nhà phân phối điện tử" — những thực thể kết nối nhà bán không chỉ với người mua mà còn với hạ tầng tuân thủ, logistics và thanh toán. 85% chuyên gia đồng ý rằng các nền tảng cần mở rộng vai trò của mình trong việc xây dựng những xa lộ số này, giúp các doanh nghiệp nhỏ vượt qua các rào cản về nguồn lực và kỹ thuật. Song song đó, 43% xác định đào tạo và nâng cao kỹ năng là những lĩnh vực quan trọng để đầu tư chung. Với Việt Nam, điều này có nghĩa là phải đẩy mạnh năng lực số và khả năng hoàn tất đơn hàng để doanh nhân địa phương có thể tham gia đầy đủ - và hưởng lợi từ - nền kinh tế số rộng lớn hơn.
• Dịch vụ xuất sắc dựa trên đổi mới: Khi người tiêu dùng số tại Việt Nam yêu cầu trải nghiệm nhanh hơn và cá nhân hóa hơn, đổi mới phải vượt khỏi phạm vi tiếp thị để định hình lại hoạt động kinh doanh cốt lõi. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng AI tích hợp trong nền tảng cần được mở rộng vào khâu hoàn tất đơn hàng, quản lý tồn kho và dịch vụ khách hàng, giúp MSME đạt được mức độ tin cậy và niềm tin tương đương với các thương hiệu lớn. Chuyển dịch từ cạnh tranh chi phí sang tạo giá trị sẽ là chìa khóa để xây dựng lòng tin lâu dài của người tiêu dùng và năng lực cạnh tranh dài hạn.
• Hợp tác đa bên: Hơn một nửa chuyên gia (57%) coi sự hợp tác giữa các nền tảng, chính phủ và MSME là "không thể thiếu". Báo cáo kêu gọi một cách tiếp cận cùng đầu tư, trong đó mỗi bên đóng góp vào các ưu tiên chung nhằm duy trì động lực phát triển của nền kinh tế số. Các nền tảng xây dựng xa lộ kỹ thuật số kết nối người bán với người tiêu dùng và mạng lưới logistics; các chính phủ tháo gỡ rào cản pháp lý, đảm bảo thực thi chính sách công bằng và nhất quán; còn các doanh nghiệp MSME đầu tư vào năng lực số thông qua nâng cao kỹ năng và ứng dụng công cụ mới.
  Các chuyên gia xác định ba ưu tiên đầu tư chung - hạ tầng logistics, thanh toán số và phát triển năng lực MSME - là điều cần thiết để biến tham vọng thành tác động thực tế. Đối với Việt Nam, điều đó có nghĩa là đảm bảo rằng hợp tác không chỉ giới hạn ở các trung tâm đô thị mà còn mở rộng ra khắp các tỉnh thành, tạo điều kiện cho nhà bán hàng nhỏ khắp mọi nơi hưởng lợi từ hệ sinh thái thương mại điện tử toàn diện và cạnh tranh hơn. Bằng cách làm sâu sắc thêm cam kết chung này, Việt Nam có thể biến hợp tác thành đồng sáng tạo - xây dựng nền tảng thực tiễn cho tăng trưởng kỹ thuật số bền vững.
• Khắc phục điểm yếu trong logistics: Logistics vẫn là một trong những đòn bẩy quyết định nhất của Việt Nam cho cả sự hòa nhập trong nước và năng lực cạnh tranh khu vực. Các chuyên gia nhận định rằng đầu tư công–tư có mục tiêu vào hạ tầng và công nghệ có thể biến thách thức logistics lâu nay thành lợi thế cạnh tranh bền vững. Việc mở rộng mạng lưới giao hàng chặng cuối, năng lực hoàn tất đơn hàng liên tỉnh và điểm giao–nhận hàng sẽ giúp giảm chi phí, rút ngắn thời gian giao hàng và mở rộng thị trường người tiêu dùng lẫn nhà bán hàng trên toàn quốc.
• Quy định thông minh và linh hoạt hơn: Giới chuyên gia đồng thuận rằng việc tiếp tục tinh giản và đồng bộ quy định sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho thương mại điện tử mà còn cho toàn bộ hệ sinh thái kỹ thuật số của Việt Nam. Đơn giản hóa các quy trình thuế và hải quan, thí điểm cơ chế thử nghiệm pháp lý, và thúc đẩy xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng có thể đẩy nhanh đổi mới, đồng thời duy trì công bằng và lòng tin.

Việt Nam ở bước ngoặt chuyển mình

Hệ sinh thái thương mại điện tử Việt Nam đang đứng trước thời điểm then chốt. Nếu các nhà hoạch định chính sách có thể kết hợp cải cách quy định với tinh thần đổi mới vốn đã là đặc trưng của các nhà bán hàng, Việt Nam có thể trở thành hình mẫu cho quá trình hội nhập số của ASEAN — nơi sự linh hoạt, lòng tin và tính bao trùm xuyên biên giới hội tụ.

Như báo cáo Blackbox kết luận, để đạt được điều này đòi hỏi các nền tảng, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp MSME cần phối hợp chặt chẽ — xây dựng xa lộ kỹ thuật số, tháo gỡ rào cản hành chính và trang bị cho nhà bán hàng năng lực phát triển mạnh trong khu vực.

Thông điệp từ các chuyên gia rất rõ ràng: sự lạc quan là chưa đủ; giờ đây nó phải được bổ sung bằng sự hội nhập.

Để tìm hiểu thêm về báo cáo, vui lòng truy cập trang web tại đây. 

Giới thiệu về Báo cáo

Báo cáo này tiếp cận theo hướng ưu tiên giải pháp, dựa trên những yếu tố mà các chuyên gia thương mại điện tử tại Đông Nam Á cho là quan trọng nhất hiện nay. Dựa trên hơn 25 giờ phỏng vấn với 46 nhà lãnh đạo và chuyên gia thương mại điện tử, báo cáo tổng hợp những hiểu biết chuyên sâu, có thể hành động, tạo nên nền tảng uy tín của nó.

Qua nghiên cứu này, năm đòn bẩy tăng trưởng chính được xác định nhất quán — những chủ đề chung nổi bật xuyên suốt các thị trường và mô hình kinh doanh trong khu vực. Báo cáo nhằm nhấn mạnh các yếu tố quan sát được và có thể hành động: các mô hình, mâu thuẫn và tín hiệu đang định hình bức tranh thương mại điện tử ngày nay. Bằng cách đưa ra những hiểu biết sâu sắc này, báo cáo mong muốn giúp các nền tảng, nhà hoạch định chính sách và đối tác MSME có đủ thông tin cần thiết để đưa ra quyết định chính xác và tạo tác động thiết thực trong hệ sinh thái của mình.

Giới thiệu về Blackbox Research

Blackbox là công ty nghiên cứu thị trường và cung cấp thông tin chuyên sâu hàng đầu Đông Nam Á, hỗ trợ chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức trên toàn thế giới điều hướng thay đổi thông qua các giải pháp phân tích dữ liệu nhanh hơn và thông minh hơn. Với hơn hai thập kỷ kinh nghiệm quốc tế, chúng tôi kết hợp thiết kế nghiên cứu chiến lược, công cụ dữ liệu sáng tạo và quy trình triển khai nội bộ toàn diện nhằm khám phá các yếu tố thực sự thúc đẩy hành vi và biến thông tin thành hành động. Trong nền kinh tế số Đông Nam Á, thành công hiện nay phụ thuộc vào thông tin tình báo sâu hơn và nhanh hơn. Bộ phận kinh tế số của Blackbox hợp tác cùng các thương hiệu, nền tảng và nhà hoạch định chính sách nhằm hiểu rõ hơn nhu cầu người tiêu dùng, điểm nghẽn của doanh nghiệp MSME và các đòn bẩy tăng trưởng sẵn sàng mở ra cơ hội.